نشریه علوم رایانشی
سال هفتم شماره 3 (پیاپی 26، پاییز 1401)

در سال‌های اخیر، شبکه‌های عصبی مصنوعی تحول شگرفی در هوش مصنوعی به وجود آورده‌اند. با این وجود، همچنان چالش‌هایی اساسی در روند فعلی پیشرفت این شبکه‌ها وجود دارد. کلید حل این مسایل در شناخت بیشتر مغز موجودات زنده و به ویژه پستانداران نهفته است. از آنجایی که نوقشر به عنوان مرکز اصلی عملکرد هوشمندانه در پستانداران شناخته می‌شود، مطالعه و مدل‌سازی محاسباتی ساختار و سازوکار آن می تواند نقش موثری در مسیر توسعه سیستم‌های هوشمند و شبکه‌های عصبی مصنوعی ایفا کند. در این مطالعه، سعی داریم با مرور یافته‌ها و فرضیات موجود از ساختار و سازوکار نوقشر، به بررسی یکی از نظریه‌های محاسباتی ارایه شده به منظور طراحی شبکه‌های عصبی مصنوعی بپردازیم. همچنین، مطالعات کاربردی حول این نظریه را مرور کرده و حل چالش‌های حال حاضر هوش مصنوعی برپایه این نظریه را بررسی می‌کنیم.

سیستم‌های ارتباطی غالبا در معرض انواع خرابی‌های تصادفی و حملات هدفمند قرار دارند. در خرابی‌هایی از نوع تصادفی، گره‌ها با احتمال یکسانی دچار خرابی شده و از شبکه حذف می‌شوند. اما در حملات سیستماتیک، گره‌هایی که بیشترین اهمیت را دارند اول از همه مورد حمله واقع می‌شوند. استحکام در قبال اشکالات و خرابی‌ها و نیز برخورد مناسب با حملات و اشکالات یکی از ملزومات اساسی در اغلب شبکه‌ها و سیستم‌های ارتباطی امروزی به شمار می‌رود. بدین ترتیب، لازم است که سیستم‌های ارتباطی، اطمینان‌پذیری، دسترس‌پذیری و استحکام بالایی را در برابر خرابی‌ها، اشکالات و حملات از خود نشان دهند چرا که ممکن است خود به‌عنوان زیرساختی برای بسیاری از شبکه‌های ارتباطی مورد استفاده قرار بگیرند. همچنین، تبیین شباهت‌ها/عدم شباهت‌ها میان مدل‌های مختلف گراف و مطالعه ناهمگنی گراف‌ها، یکی از مسایل پژوهشی بنیادی در مطالعه شبکه‌های پیچیده و اجتماعی محسوب می‌شود. در این مقاله آسیب‌پذیری و ناهمگنی گراف‌های شبه سرپینسکی را همراه با معرفی مجموعه‌ای از مهم‌ترین معیارهای استحکام و ناهمگنی مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهیم. در بخش پیاده‌سازی معیارها نشان داده می‌شود که از بین شبکه‌های شبه سرپینسکی، شبکه سرپینسکی تعمیم یافته دارای مستحکم‌ترین و نیز همگن‌ترین ساختار عمل می‌کند. تعداد و نوع اشکالات هیچ محدودیتی را به بررسی‌های انجام شده تحمیل نمی‌کند و تلاش براین بوده تا برای حملات هدفمند الگو‌های متنوعی را مورد آزمون قرار دهیم. با این‌ همه، معیارهای مورد استفاده محدود به شبکه‌های شبه سرپینسکی نبوده و قادرند تا برای انواع مختلفی از معیارهای استحکام و ناهمگنی و نیز طیف گسترده‌ای از شبکه‌ها مورد استفاده واقع شوند.

بدون شک، خرید خانه یکی چالش هایی است که مردم این روزها با آن رو به رو هستند. امروزه با توجه به تحولات مسکن، ایجاد خانه‌های جدید و مدرن مطابق با پیشرفت های روز دنیا، خریداران در انتخاب خود دچار سردرگمی می‌شوند. در این راستا، هدف از این مقاله ارایه راه‌حل مناسب برای انتخاب بهترین خانه مطابق با معیارهای خریدار است. این راه‌حل روش میانگین وزن‌دار مرتب شده (OWA) نام دارد که بسیار کارآمد است و روشی است که برای حل مشکلات تصمیم‌گیری چندمعیاره استفاده می‌شود. روش تحقیق از نوع پیمایشی و ابزار جمع‌آوری اطلاعات پرسشنامه است. داده‌ها از بین افرادی که قصد خرید خانه در تهران را دارند، به‌دست آمده است. براساس نتایج، قیمت واحد مسکونی و امکانات لوکس به ترتیب پراهمیت‌ترین و کم اهمیت‌ترین معیار در خرید خانه بودند. سپس برای انتخاب بهترین خانه از روش میانگین وزن‌دار مرتب شده استفاده شد. در نهایت، بهترین خانه در حالت خوشبینانه با وزن 86/1 و در حالت بدبینانه با وزن 14/0 به خریدار مسکن پیشنهاد می‌شود.

در دنیای امروز استفاده از فناوری اطلاعات در پیشبرد اهداف سازمان امری مهم و اجتناب‌ناپذیر است. اما نیاز به به‌روزرسانی و تغییر روش‌ها در سازمان مرتب احساس می‌شود. برای آن‌که بتوان تاثیر یک تغییر را در اهداف بالایی سازمان مشاهده کرد، می‌توان آن را در محیط واقعی پیاده‌سازی کرد. اما این روش هزینه‌های مالی و زمانی زیادی را به سازمان تحمیل می‌کند. یکی از روش‌های کم هزینه و مناسب استفاده از شبیه‌سازی است. برای آن‌که بتوان مطمین شد عناصر موجود در سازمان، در شبیه‌سازی لحاظ شده است، ابتدا باید مدل‌سازی خوبی از سازمان ارایه داد. در این مدل‌سازی باید روابط بین عناصر اصلی سازمان دیده شود. در بررسی انجام شده میان روش‌های مختلف مدل‌سازی، دو روش ArchiMate و MEMO به‌منظور استفاده در شبیه‌سازی، انتخاب شدند. در مقایسه تحلیلی این دو روش، ArchiMate از توسعه‌پذیری بهتری برخوردار است. بنابراین با استفاده از این روش سازمان مدل شده و سپس به‌ کمک الگوریتم «استدلال به‌وسیله اهداف» و با توجه به تاثیرات عناصر سازمان برروی یکدیگر، انتشار تغییرات فناوری اطلاعات برروی راهبرد‌های سازمان قابل بررسی گردید. در انتها یک مطالعه موردی بر اساس این روش انجام شد که مورد تایید این شرکت قرار گرفت.

با گسترش‌ سریع‌ فناوری و توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات‌، نیاز به‌ بهینه‌سازی زنجیره‌ تامین‌ به‌منظور انجام‌ محاسبات‌ و تولید در محیط‌ رایانش‌ ابری بیش‌ از پیش احساس‌ می‌گردد. ایجاد یک‌ زنجیره‌ تامین‌ کارا به‌ گونه‌ای که‌ نیازهای درخواست‌کنندگان‌ و ارایه‌دهندگان‌ سرویس‌های ابری را در کمترین‌ زمان‌ و هزینه‌ با بالاترین‌ کیفیت‌ ارایه‌ دهد، یکی‌ از چالش‌های مطرح در این حوزه است. مقاله حاضر، مسیله‌ زنجیره‌ تامین‌ ماشین‌های مجازی درخواستی‌ کاربران‌ در محیط ابری را به‌ یک‌ مسیله بهینه‌سازی چندهدفه‌ با رویکرد کمینه کردن‌ هدررفت‌ منابع‌، توازن بار، کاهش انتقالات داده در شبکه، مصرف‌ انرژی الکتریکی‌ و هزینه سراسری به‌منظور نیل‌ به‌ زنجیره‌ تامین‌ سبز مدل‌سازی می‌کند. به‌منظور حل‌ این مسیله پیچیده،‌ یک الگوریتم‌ بهینه‌سازی ترکیبی‌ ژنتیک نامغلوب-ازدحام‌ ذرات سفارشی شده (NSGAII-PSO) ارایه می‌شود. جهت اعتبار سنجی روش پیشنهادی، 20 سناریوی مختلف در مقیاس‌های کوچک و بزرگ مطرح شد و کارایی اجرای الگوریتم پیشنهادی با دو الگوریتم بهینه‌سازی موفق MOPSO و NSGAII در شرایط یکسان مقایسه شد. نتایج آزمایشات و شبیه‌سازی‌ها نشان می‌دهد روش پیشنهادی از لحاظ تابع میانگین رتبه‌بندی با در نظر گرفتن تمامی اهداف مسیله به میزان 23% و 40% به ترتیب نسبت به الگوریتم‌های MOPSO و NSGAII برتری دارد.

افغانستان به‌عنوان همسایه همزبان شرقی ایران و کشوری با مشابهت‌های فراوان مذهبی و فرهنگی و نیز موطن میلیون‌ها مهاجر ساکن ایران، اهمیتی فراوان برای ایران و مردم آن دارد. فارسی‌زبان بودن برخی اقوام ساکن افغانستان، بخصوص هزاره‌ها، توییتر فارسی را به محفلی مناسب برای ارتباط افغان‌ها و ایرانیان و اظهار نظر درباره مسایل یکدیگر تبدیل کرده است. در نوشته حاضر، کارزارهای مهم توییتر فارسی درباره افغانستان و مسایل افغان‌ها از تیر 1399 تا تیر 1400 با روش‌های رایج تحلیل شبکه‌های اجتماعی - از جمله تحلیل محتوا، تشکیل شبکه‌های بازنشرکنندگان و دنبال‌کنندگان، خوشه‌بندی خودکار کاربران این شبکه‌ها و بررسی ملیت و گرایش سیاسی اعضای هر خوشه - بررسی شدند تا مسایل مورد توجه در این کارزارها، گروه‌های شرکت‌کننده و کاربران موثر آن‌ها مشخص گردد. همچنین، برخی کارزارهای توییتری پس از سیطره مجدد طالبان با این کارزارها مقایسه شد. براساس یافته‌های پژوهش حاضر، محکوم کردن حملات تروریستی، سوگواری برای کشته‌شدگان و همدردی با بازماندگان رایج‌ترین موضوعاتی بوده‌اند که کارزارهای توییتری فارسی‌زبان را حول مسایل افغانستان شکل داده‌اند. همچنین، تنوع شرکت‌کنندگان در کارزارهای مختلف متفاوت بوده است؛ اما در مجموع، کاربران افغان در کنار روزمره‌نویسان ایرانی و همه گروه‌های سیاسی ایرانی فعال در توییتر فارسی در این کارزارها مشارکت کرده‌اند. علاوه بر این، در این پژوهش موثرترین کاربران شرکت‌کننده در این کارزارها معرفی شدند.